ธรรมชาติของไม้ดอกโดยทั่วไปชูขึ้นทิศใดทิศหนึ่งตลอดระยะเวลา กระทั้งเหี่ยวเฉาหลังผสมเกสร มีไม่กี่ชนิดคลี่กลีบดอกบานออกรับแสงอรุณ และหุบเมื่อเข้าพลบค่ำ

ทว่าดอกไม้ชนิดหนึ่งหันตามดวงอาทิตย์ตั้งแต่เช้าจรดเย็นไม่หวั่นความร้อนแรงสมชื่อ ทานตะวัน ภาษาอังกฤษเรียก sunflowers พืชพื้นเมืองของทวีปอเมริกาหนือ ชาวอินเดียนแดงใช้เมล็ดตำผสมข้าวสาลี และถั่ว ปั้นก้อนกลมปิ้งไฟเป็นอาหาร จัดดอกตกแต่งในงานพิธีกรรม กลางคริสต์ศตวรรษที่16ชาวสเปนเอาไปเผยแพร่ในยุโรปปลูกเป็นดอกไม้ประดับ รัสเซียใช้ต้นเป็นเชื้อเพลิงตอนหน้าหนาว ภายหลังคิดสกัดเมล็ดทำน้ำมัน ทานตะวันเข้ามาในเอเซียสมัยล่าอาณานิคม สเปนนำติดตัวสู่ฟิลิปปินส์ถึงพม่าพร้อมกับคนอังกฤษ เมืองไทยเริ่มแพร่ทางภาคหนือ ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าเข้ามาทางไหน ระยะแรกเพาะแต่งบ้านเป็นอาหารนก กระทั้งผ่านไปส่งเสริมให้ปลูกเป็นพืชน้ำมันแถว ลพบุรี สระบุรี และปราจีนบุรี ทานตะวันเป็นพืชล้มลุกงอกงามดีในภูมิอากาศอบอุ่น แต่ขึ้นได้ในทุ่งหญ้าเขตร้อน เพราะทนความแห้งแล้งดูดซึมน้ำเก็บไว้ในลำต้นมากกว่าพืชไร่ทั่วไป  ลงดินได้แทบทุกประเภท แม้สภาพความเป็นกรดหรือด่าง ทว่าผิวดินต้องหนาพอรองรับรากยาว ควรปลูกปลายฝนช่วงเดือนสิงหาคม พอแตกต้นและออกดอกต้องการน้ำมาก หากติดเมล็ดแล้วฝนตกชุกอาจเกิดเชื้อราที่เมล็ด และลำต้น จานดอกเน่าเสียหายได้ อายุเฉลี่ย 100 -120 วัน ต้นสูงประมาณ 2 เมตร มีลายขุระตามลำต้นและขนสั้นที่แข็ง ใบยาว 10 -30 เซนติเมตร
 


ใบรูปไข่ ปลายแหลมขอบหยักแบบฟันเลื่อยเรียงสลับกัน ดอกเดี่ยว สีเหลืองออกปลายกิ่งหรือลำต้น มีดอกย่อยเล็กๆรวมกันบนฐานเดียว เรียกจานดอกบานจากรอบนอกเข้ามาใจกลาง เส้นผ่าศูนย์กลาง10-30 เซนติเมตร ระยะผสมเกสรดอกทานตะวันจะมีกลิ่นหอมอ่อนๆกระจายไปทั่วบริเวณ กลิ่นเฉพาะหอมไม่เหมือนดอกไม้ชนิดใด ซึ่งกลิ่นหอมนี่เองที่ล่อเจ้า ผึ้ง มาช่วยผสมเกษร และเจ้าผึ้งก็จะได้น้ำหวานจากดอกทานตะวันเป็นรางวัลตอบแทน      

ตำนานกรีกเล่าว่าสุริยะเทพอะพอลโล่ลงมาเกิดบนโลกมนุษย์ รักชอบหญิงสาวนาม เฮลิแอน อันเป็นที่มาของชื่อวิทยาศาสตร์ helianthas annuus  Linn.ถึงคราวให้มีเหตุให้เทพอะพอลโล่แสดงตนจึงเผาผลาญคนรักตายไปต่อหน้า ด้วยความภักดีของนางกำเนิดเป็นดอกทานตะวัน หันหน้ามองชายในดวงใจตลอดกาล
หลักพฤกษศาสตร์อธิบายว่า ตอนเช้าดอกและใบด้านทิศตะวันออกเกิดกระบวนการสังเคราะห์แสงสร้างอาหาร ด้านตรงข้ามไม่โดนแสงแต่เติบโตยืดสูง ทำให้ดอกเอียงหันหาดวงอาทิตย์ มีบางพันธุ์ในต่างประเทศที่หันตามดวงอาทิตย์ เมื่อผสมเกสรแล้วประมาณ 2 สัปดาห์ ดอกทานตะวันจะหันทางทิศตะวันออกไม่หันตามดวงอาทิตย์ สำหรับพันธุ์ที่ปลูกเพื่อการค้าในประเทศไทยจะหันตามดวงอาทิตย์ระยะตั้งฐานดอกตูม จะหยุดหันตามดวงอาทิตย์ก็ต่อเมื่อกลีบดอกบานมีน้ำหนักมาก